Çağıl Kasapoğlu & Fundanur Öztürk

BBC Acun Servisi

Erkekler ve kadınlar felaketleri farklı yaşıyorlar.

Türkiye ve Suriye’yi vuran depremlerden sıhhatli kurtulan bir nice avrat, felaketten tezelden sonraki yardımların “seks körlüğünden” şikayet ederken, bazıları müfrit hareketli barınaklarda, kendilerinin ve çocuklarının güvenliğinden elem duyarak yaşıyor.

Kadınlar amacıyla ayrı tuvaletlerin, hijyen ürünlerinin, yıkanma alanlarının ve ana sağlığı hizmetlerinin azlığı, Türkiye ve Suriye’birlikte toparlanmaya etkin eş depremzedelerin karşılaştığı evvel zorluklar beyninde.

Adana’üstelik afetzede Nurcan Sayılır “Kadınlar olarak arz çokça ihtiyacımız olan madde gezici tuvaletler” diyor. Sayılır deminden 76 yaşındaki yatalak annesiyle bir barınakta yaşıyor. Hoppadak canlarını kurtarabilmişler.

“Tamlık erkekler ve kadınlar tıpkı tuvaleti kullanıyor. Çok canlı, hastalık kapmaktan bulut ediyorum” diyor.

Zorluklar

Gaziantep’te Emer Özkılsız da, depremden ahir ikinci haftada tıpkısı zorluklardan bahsediyor.

“Çokça berduş. Yıkanamıyorum, çocuklarımı yıkayamıyorum. Yalnız kendimizi ıslak mendillerle silmeye çalışıyoruz” diyor ve “Hijyenik pedimi değiştirecek aynı yer bulmakta zorlanıyorum” diye da ekliyor.

Emine Türker Gaziantep’te aynı bekar ana. Zelzele vurduğunda kendisini ve biri beş, gayr bile üç yaşındaki iki çocuğunu kurtarmayı nail.

“İlk akşam parkta, kokmuş ayrımsız barınakta kaldık. Yağmur yağıyordu. Yardım dağıtıldığında karışıklık oldu. Eksiksiz kıyafetlerimiz kirlendi ve yıkayacak yerimiz de bulunmayan. Tek şeyimiz namevcut. İnsanlar kaygılı, korkmuş halde” diyor.

Konfedere Milletler Can Fonu (UNFPA) kadınlara müteveccih yardıma öncelik veren kuruluşlardan biri.

Kuruluş, Türkiye’de felaketten etkilendikleri hesap edilen 15 milyon birey arasında 214 binden çok aylı kadın olduğunu ve bunların az daha 24 bininin aynı kamer süresince tevellüt yapmasının beklendiğini söylüyor.

Deprem bölgesindeki UNFPA ekibi üzere iletişim uzmanlığı fail Zeynep Atılgan Özgenç “Elhak pahal bir deprem yaşıyorlar. Kadınların barınma ve asayiş üzere başka büyük sorunlarla uğraşırken, ayrımsız yandan üstelik hem kendilerinin hem bile çocuklarının asıl ihtiyaçları için kaygılanmasını istemiyoruz” diyor.

“Yüklü kadınlara ve yeni annelere saflık ve analık kitleri dağıtıyoruz” diyerek birlikte ekliyor.

Bu kitlerin içre, benzeri sabun, diş fırçası, dış macunu, iç çamaşırı, sağlıklı ped, bir çağa battaniyesi, amade bezler ve lohusa pedi var.

Güvenlik riski

Felaketin tezelden ardından, Türkiye ve Suriye’deki kadınların yaşamlarını yeniden dayamak amacıyla sakıncasız yerlere erişimi balaban ayrımsız engel. Tıpkı çoğu geceleri dışarıda etmek zorunda kaldı.

Barınakların çoğu boş ve hareketli yerlerde yer alıyor ve bu ebat kadınlar amacıyla potansiyel bir risk yaratıyor.

ActionAid adlı yardım kuruluşunun Gündüz Feneri bölgesindeki Bölgesel İletişim ve Kampanya Başkanı Sabine Abiaad Beyrut’tan BBC’ye yaptığı açıklamada “Seksüel takat tehdidine berrak haldeler. Bu, 2015’teki depremde Nepal’üstelik dahi yaşandı. Kadınların mahremiyetinin ve ayrı tuvaletlerinin olmaması, tuvaletlerin ve yıkanma yerlerinin kadınlar ve kız çocukları amacıyla güvensiz alanlar olmasını yanı sıra getirdi” dedi.

April 2015’te Nepal’üstelik 7,8 kadar bir deprem olmuştu. Cenup Asya Hukuk Politikaları ve Içtimai Araştırı Güncesi adlı ilmî yayında saha düz tıpkısı çalışmaya bakarak, depremden sonraları eğreti barınma alanlarında kadınlar ve kız çocuklarına cebin hüküm ihbarlarında artış oldu.

Emel Özkılsız Gaziantep’teki barınağında “Elbette kim hem kendi güvenliğimden hem dahi çocuklarımın güvenliğinden kaygılıyım” diyor.

“Çadırın fermuarı rastgele açıldığında birinin gireceğinden korkuyorum. Çocuklarımı arkalamak üzere geceleri uyumuyorum. Tıpkısı kadın olarak beni anlamanız icap. Ötede derecede tedirginiz. Ruhsal anlamda depresyondayız. İş namevcut, servet bulunmayan.”

Zeynep Karakurt, Gaziantep’teki Masal Otopark barınağında bir gönüllü. “Hakeza hareketli geçici tahaffuz alanlarında yaşamanın çok bati düzenlilik riskleri var” diyor.

“Yıldırma altında hissediyorlar. Söz Gelişi, kemirmek sırasına girdiklerinde, arkalarında bir erkek varsa karmakarışık oluyorlar. Burada polisler var amma gine dahi korkuyorlar. Ayrıca çocuklarının istismar edilebileceğinden kaygılılar.”

ActionAid’den Sabine Abiaad’ın Şimal Suriye ve Türkiye’deki kadınlarla ilgilendiren aynı eksantrik uyarısı var.

“Ara Sıra durumlarda, istismar ve kaçırılma tehdidine henüz peyda oluyorlar. Alandaki çalışmalarımızdan, kadınların çabucak pijamalarıyla sokaklarda kaldıklarını biliyoruz. Riziko altındalar.”

‘Suriyeli kadınlar tıpkı ilgiyi görmüyor’

Suriye’nin kuzeyinde ise format daha de keder.

Suriye’dahi doğrusu evlerinden reşit milyonlarca gönül vardı ve bunların neredeyse % 90’ı depremden ilk da insancasına yardımlara tabi halde yaşıyordu.

Halep’kap BBC’ye bilgi veren UNFPA Suriye temsilcisi Dr. Himyar Abdülmoghni’ye göre Yıldız Suriye’birlikte depremden etkilenen 6 milyondan fazla sevimli arasındaki kadınların 1,5 milyonu üreme çağında.

“Kısıtlanmış erişim yüzünden Suriye’birlikte aynı ilgiyi ve yardımı görmüyorlar ve kadınların ihtiyaçları insanların evleviyet verdiği ayrımsız özdek değil.”

UNFPA’nin Suriye’deki gezmen ekipleri, depremden etkilenenlere arkalama kitleri ve sağlık hizmetleri sunuyor ama bu yeterli değil.

“İhtiyaçlar dev boyutlarda. Bizim yaptıklarımız çok kısıtlı. 220’den fazla eğreti barınakta 70 binden çok emanet yaşıyor.”

‘Kadınlar yalnız kıygın değil, mücadelecidirler da’

ActionAid’den Sabine Abiaad değme iki ülkedeki felaketlerin peşi sıra, zorla çocuk yaşta evliliklerde ve çocuk işçilikte gizil artış uyarısında bulunuyor.

“Yavru yaşta dünyaevi, ekonomik durumun ve geleneklerin bir sonucu. Ara Sıra dallar okullarını, evlerini, ailelerini kaybetti. Kuzey Suriye’deki bazen torunlar ev ya da okulun anlamını dahi bilmiyor” diyor.

Gözlemcilere göre hesaplı kaynak ve istihdam eksikliği, aile işlerinin yükü ve çocuk bakımı nedeniyle kadınlar ve kız çocukları felaketlerden sonradan haddinden fazla elan kısık toparlanıyor.

Gaziantep’teki gönüllü Zeynep Karakurt “Çadırlarda erkekler bile olmasına karşın, bala bakımının yükü burada kadınların üzerinde. Bu toplumlarda kadınlara biçilen görk bu” diyor.

Hareket bölgesinde BBC’ye mütekellim haddinden fazla sayıda karı tıpkı kaygıları dile getiriyor. Yaşamlarını ve çocuklarını öz ayakları üstünde durarak yeniden kuracaklar amma bu “ahit matlup”.

Sabine Abiaad “Ama heybetli aynı şeyi birlikte vurgulamalıyım” diyor.

“Kadınlara çabucak mağdur kendisine bakmamalıyız. Kadınlar ve kız çocukları mücadelecidir. Daima bunu ve kadınların müzaheret çalışmalarında bütün cesim tıpkısı liderlik rolü oynadığını vurgulamalıyız.”