Ankara ruzname haberleri | Ankara’nın başkent oluşunun 99. yılı

Milli Mücadele’nin merkezi Ankara, Anadolu’nun düşman işgalinden kurtarılmasından sonra 13 Teşrinievvel 1923’te genç Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti oldu.

Birinci Acun Savaşı böylece yurdun karışma edilmesi üstüne Mustafa Eksiksizlik Vakur, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a bacak basarak Milli Mücadele’yi başlattı.

Osmanlı Mebusan Meclisi, serencam öğün 12 Karı 1919’da İstanbul’da toplam, 16 Mart 1919 haset İngilizler İstanbul’a girmiş, Divan’in çalışmalarına sonuç vermişti. Bundan Sonra Osmanlı Mebusan Meclisi’nin İstanbul’da toplanma olasılığı kalmamıştı. Milletvekillerinin toplanacağı ve ülkenin yönetileceği aynı başkent gerekiyordu.

19 Mart 1919’da Mustafa Eksiksizlik Paşa, kimi illere ve komutanlıklara “Türk ulusu zat yaşamını ve bağımsızlığını koruyacaktır” ifadesini içeren benzeri sirküler gönderdi. Bu genelgeden sonradan temsilcilerle Osmanlı Mebusan Meclisi’nden mevrut üyeler Ankara’da toplanmaya başladı.

Halas Savaşı’nda Ankara’nın önemi, antagonist işgalindeki Geyve Boğazı, Kütahya ve Afyon üzere mevkilere çipo marifetiyle bağlantılı ve savaşma imkanlarının tam olmasından kaynaklanıyordu.

Mustafa Kemal Kâmil, Temsilciler Oturmuş üyeleriyle 27 Mesafe 1919 günü Ankara’ya geldi. Ankara’da halk ve Seğmenler yoluyla şişman bire bir sevgi ve coşkuyla karşılanan Mustafa Eksiksizlik Vakarlı, Halas Savaşı’nın planlarını bu kentte hazırladı.

Savaşın başarıya ulaşması amacıyla ahenktar orduların kurulması kararı Ankara’da makbuz. Bu ordular İnönü’de, Sakarya’da, Dumlupınar’da düşmanı bozguna uğrattı. 30 Ağustos 1922’de kazanılan Başkumandanlık Savaşı ile Halas Savaşı tamamlandı.

“Türkiye devletinin makar­rıidaresi Ankara şehridir”

9 Ekim 1923’te Dışişleri Bakanı İsmet Gösterişli, “Türkiye devletinin makarrıidaresi (hile merkezi) Ankara şehridir” ifadesinin saha aldığı tek maddelik kanun tasarısını Meclis’e sundu.

10 Teşrinievvel’de İkdam gazetesinde saha alan haberde, “saat 2’den 6’ya kadar bitmeme eden toplantıda İsmet Gösterişli ve arkadaşlarının verdikleri sirküler layıkıyla Organizasyon-ı Esasiye Kanunu’na ‘Türkiye devletinin makarrıidaresi Ankara şehridir’ şeklindeki maddenin arttırma edilmesinin akseptans edildiği ve konunun benzeri ahir zaman Divan’in genel toplantısında yine gündeme getirilip maddenin kanuniyetinin savunulacağı” ifade edildi.

Aynı tarihli Tanin gazetesinde “Ankara Merkezi Hü­kü­met” başlıklı haberde ise fırka toplantısında Ankara’ya Gazi Mustafa Kemal Vakarlı’nın adının verilmesi hakkındaki teklifin, toplantıya reislik fail Mustafa Kemal Gösterişli vasıtasıyla gündeme birlikte alınmadığı bilgisi düzlük almaktaydı.

Yasa tasarısı 10 Ekim’de Tasarı Komisyonu’ndan, yeniden bire bir bölüm Temel Komisyonu’ndan derhâl geçti ve 13 Ekim 1923’te Meclis Genel Müesses’na geldi.

Tasarı, tartışmalardan sonradan düşünce çokluğuyla akseptans edildi. Celse Başkanı Ali Fuat Ağırbaşlı’nın “rey çokluğuyla” sözüne, gâh milletvekillerinin “oy birliğiyle” sesleriyle itiraz etmesi üstüne, Mualla Fuat Kâmil “Efendim kalkmayan ahali vardır. Düşünce birliğiyle diyemem, gördüm, balaban genellikle kabul edilmiştir.” diye oturumu sonlandırdı.

Yasa teklifi şeklinde gündeme mevrut bu bahis, “Ankara şehrinin Türkiye devletinin başkenti olmasına ilgili Malatya Mebus İsmet Vakarlı’nın 2/188 basit yasa teklifi konusunda Esas Komisyonunca planlı 10.10.1923 tarihli tutanak TBMM’nin 13.10.1923 tarihli 35. birleşiminin 2. oturumunda okunarak olduğu üzere akseptans edilmiş ve Ankara şehrinin Türkiye devletinin başkenti olması şişman genellikle kararlaştırılmıştır.” şeklinde karara dönüştü.

Kabul edilen değişmeyen, Ankara’nın, Mustafa Kemal ve Gök Bilimi-i Temsiliye’nin kente gelişinden itibaren fiili adına sürdürdüğü gestalt olma özelliğini, payitaht sıfatıyla taçlandırdı.

Bu dayanıklı aynı yasa değil TBMM kararı olduğundan, henüz bilahare Anayasa’da düz aldı.

“Tamlık fikriyat, eskimemiş Türkiye’nin başkentinin Ankara olmasında toplanıyordu”

Mustafa Eksiksizlik Atatürk, Ankara’nın başkent olmasının önemini Nutuk’ta, “Hep düşünceler, kullanılmamış Türkiye’nin başkentinin Anadolu’da ve Ankara kenti olması gerektiğinde toplanıyordu. Coğrafya ve strateji durumu yeryüzü stabil önemi taşıyordu. Devletin başkentini benzeri dakika önceki saptayarak bağırsak ve dış kararsızlıklara akıbet atfetmek çok mukteza idi.” ifadeleriyle vurguladı.

“Sihirli görünmez ayrımsız halk, seçkin şeyi değiştirdi”

Ankara’nın başkent olmasının ardından aceleci bir imar faaliyetine girişildi. Yabancı uzmanlar getirilerek kentin ati yılları planlandı. Yetişek ve kültürel kurumlara öncelik verildi.

O yıllarda kente ziyarete mevrut ecnebi gezginler, “Sihirkâr beklenmeyen aynı ahali, gelişigüzel şeyi değiştirdi.” ifadesini kullanarak, “zamanında ölülerin yattığı yerlerde gerçeklik kamu binaları yükseldi, çok sayıda otel, bire bir başkentten muhtemel rahatlığı sunan iyileştirmelerle kapılarını hizmete açtı. Nazik okullar mensur edildi. Yenişehir, Cebeci, Çankaya, Çankırı Kapı, Gar tamam bir nice taraf oluştu.” değerlendirmesinde bulundu.

Share: