Mevsimsel tarım işçileri, Türkiye’nin dört bir yanı sıra alın teri dökerek üretime yardım sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta talih ekonomisine makro katkıda mevcut Maşrık ve Güneydoğu Anadolu kentleri, eş gücüyle üstelik üretime bindi veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonradan üçüncü tam düz alan Şanlıurfa’dahi da ara sıra aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çokça sayıda ocak de evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Sazak’den Kargaşa’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya kadar Türkiye’nin ciharıyek köşesine her an toprak ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde iğ, yerfıstığı, soğan, sarımsak, sarıerik, lamba karpuzu, şeker pancarı, patates, çilek, biber, fasulye, gün çiçeği, domates, elma, üzüm ve fındık gibi ürünlerin hasat yahut çapalama işlerini fail işçiler, kurdukları çadırlarda site yaşamı ve teknolojiden ırak sürmek zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri için çok çılgın gören tarım işçilerinin bu dirim koşullarından çocukları bile etkileniyor. Kavurucu hamam altında günde arada bir 12 saat gitmek zorunda artan ekincilik işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonra kent değiştirerek mevsimine bakarak ikinci, antrparantez üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her sene eş ayından itibaren başladıkları yolculukta önce durakları Çukurova olan ekincilik işçileri, burada seralarda ve karpuz fidesi ekiminde çalışıyor, ardından yerfıstığı hasadı üzere Osmaniye’ye, soğan hasadı için Amik Ovası’na, hububat, pancar, nohut ve patates hasadı üzere İç Küçük Asya’ya, domates hasadı amacıyla Ege’ye, sarıerik hasadı için Malatya’ya peşi sıra fındık hasadı için Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın geçmiş ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu tutan ekincilik işçilerine, genellikle çocukları de zevcelik ediyor. Gittikleri bölgelerde deri veya konteynerlerde küsurat işçilerin ağızlarından çıkan ortak meze ise “Savmak parası üzere” oluyor.

Tarım işçileri, son yıllarda Antalya ve Mersin Ağacı’e de seralarda gitmek amacıyla gidiyor.

“Türkiye’birlikte 2 milyona yakın sezonluk seyyah tarım işçisi var”

Harran Üniversitesi Malumat Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Bölgesel Coğrafya Temel Marifet Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Nokta, AA muhabirine, sezonluk ekincilik işçiliği ve kafile üzerine detaylı yıllardır akademik çalışmalar yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde ekincilik sektöründe 1,1 milyar kişinin gelişim gücüne ihtiyaç duyulduğunu, bunun 450 milyonunun sezonluk tarım işçisi gücünden karşılandığını tamlayan Puan, “Türkiye’bile istihdam edilen kısaca 32 milyon kişiden 5-6 milyonu tarım sektöründe düz almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise sezonluk gezici ekincilik işçileri oluşturuyor.” dedi.

Nokta, mevsimlik turist tarım işçilerinin kişi içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani özlük yöresinde ama evini terk ederek zamanının büyük aynı kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Başkası ise ailesiyle memleket dışına çıkanlar kim bu heybetli aynı sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını öz evleri ve illeri dışında etmek için yola çıkarlar. Yalnız aynı yöreye bile gitmezler canlı bir hayat sürdürürler. Örneğin Malatya’ya kayısıya henüz sonradan Karadeniz’e fındığa, İç Küçük Asya’da şekerpancarına, Çukurova’de pamuğa, Akdeniz’dahi narenciyeye, Ege’dahi ise üzüme giderler. Yani yılın az daha iri bir kısmını zat dirim alanları dışında geçirirler.” diyerek konuştu.

Mevsimsel seyyar tarım işçilerinin herhangi bir sene okullar kapanmadan cümle karı fertleriyle bulundukları yeri metrukiyet ettiklerini söyleyen Fakül, şöyle devam etti:

“O nedenle elimizde sayıya ait kesin tıpkısı bilgi bulunmamaktadır ancak pandemiyle gelişigüzel sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’de el dışına geçmek zorunda kalan mevsimsel tarım işçileri pandemiden muaf tutuldu ve izin alarak il dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında de bire bir azalma oldu, yani huzursuz olanlar o anda Kovid-19 olanlar benzeri kısmı gidemedi amma buna rağmen 2020’da resmi cevaz alarak Şanlıurfa dışına sâdır ev sayısı 27 bin civarındadır. Yekpare ev fertleri karışma edildiğinde ortaya sâdır safiha 160-170 bin ekincilik işçisine karşılama ediyor. Şanlıurfa’üstelik eksiksiz aile fertleri karışma edildiğinde hep sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite tıpkı yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Fakül, Türkiye genelinde mevsimlik tarım işçisi konusunda müşteri ve donör bölgelerin örtüsüz ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Yer çokça Şarki ve Güneydoğu Küçük Asya bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri en fazla sezonluk tarım işçisinin olduğu nahiye adına karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Küçük Asya Bölgesi’nde da olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimsel ekincilik işçisi düz bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Rum şekerpancarı, Çukurova cehre ve ayrıksı sebzeler, Ege’de üzüm kabilinden ürünler… Barhana veren ve düz bölgelerde böyle tıpkısı mobilizasyon var. Yani mobilite bire bir yaşamdan bahsediyoruz. Mütekâmil ülkelerde mevsimsel tarım işçisi mobilizasyona geçe çokça kaba ve kemiksiz tıpkısı şekilde füru karışma edilmez amma Türkiye’bile çok kemiksiz ve açık tıpkısı şekilde ev fertleri hepsi karışma edilir. Yani elan kapanmadan füru okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’da 5-6 milyon güç tarım sektöründe çalışırken, hem mahalli hem turist adına bakıldığında 2 milyona andıran benzeri sezonluk ekincilik işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çekici toprak üstelik Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu kadar erdemli olması siftinlik düşündürücüdür. Zira tarım potansiyelinin yeryüzü yüksek olduğu illerden biri.”

Turist ekincilik işçilerinin çalışma takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan olmak üzere Güneydoğu’dan Türkiye’nin dört bir yanına çalışmaya giden turist ekincilik işçileri, cemi yılı neredeyse memleketlerinin dışında fiilen geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan sezonluk ekincilik işçisi toprak kayması almazken, bu illerden Türkiye’nin ciharıyek yanına iştirakçi gidiyor.

Gezgin tarım işçilerinin iş takvimi ise şöyle:

Familya: Karpuz fidesi ekimi (Adana)

Şubat: Brokoli, Karnabit (İzmir)

Mart: Erik (Mersin)

April: Şeftali, çilek (Mersin Ağacı), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-görgüsüz (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Lamba Karpuzu, kumpir, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), pancar çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Gün Çiçeği, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), sarıerik, karpuz, kavun (Mersin), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), sarıerik, lamba karpuzu (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve hıyar (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Orak Ayı: Sarıerik (Malatya), hububat (Konya), sebze ve kâr (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin), süt mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, kumpir (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), kayısı (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, çükündür (Karaman), turunçgiller (Adana-Sazak), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kalabalık-Trabzon), üzüm (Manisa), ayçiçeği, domates (Kayseri), nohut, günâşık, soğan, şeker pancarı (Yozgat), patates ve soğan (Amasya), karpuz-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), gün çiçeği (Bursa), arık fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik gündöndü (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), hıyar, soğan, domates (Ankara)

Eylül: Günebakan (Balkı), patates (Sivas), patates, elma, fasulye (Niğde), kumpir (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, kuru fasulye (Bitlis), darı, çükündür, gündöndü (Kütahya), Ceviz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), hava gündöndü (Konya), biber (Kahramanmaraş), Antep Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Ekim: Zeytin (Mersin-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), parafin helvacı kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), zihayat fasulye (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Sivas), günebakan (Muş), kumpir (Teşrinievvel), akdarı, gün çiçeği, soğan, kumpir, balkabağı (Eskişehir), çükündür (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Teşrinisani: Turp (Osmaniye), al gözleme (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), mısır (Konya), Trabzon Hurması (Adıyaman)

Boşluk: Havuç (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Münevver), marul ajur altı (Bilecik)