Erke ve Elbette Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Bartın’daki maden faciası hakkında TBMM’ye vukuf verdi. Dönmez, faciada yaşamını yitiren işçiler amacıyla, “adam başına toplanmış 1,5 milyon liranın üstünde bir ödeme yapılacaktır” dedi. Dönmez’in açıklamalarına reaksiyon gösteren CHP ve HDP milletvekilleri “İstifa edin” çağrısı yaptı.
Erke ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Bartın’ın Amasra ilçesinde 41 işçinin ölümüyle sonuçlanan beyaz zehir faciasıyla ilgilendiren zaman TBMM Umumi Kurulu’nu bilgilendirildi. Dönmez, kısaca şunları söyledi:
“ELİM ILÇE: 14 Ekim Cuma akşamı saat 18: 10 sıralarında, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Amasra Müessesesi’nde ülkemizi yasa boğan kederli bir beyaz zehir kazası meydana gelmiştir. Ilçe haberini alır almaz İçişleri Bakanı’mız ve Faaliyet ve Içtimai Asayiş Bakanı’mızla alay malay fenomen hesabına intikal ederek çalışmaları bizzat yerinde eş güdümlü ettik, hep kurumlarımızı birlikte saklık durumuna geçirdik. söz konusu yoğun hadisenin, metan gazının boşalmasına bağlı kendisine grizu patlaması şeklinde meydana geldiği değerlendirilmektedir. Patlamanın arkası sıra galeride kısmi yangınlar oluşuk, keza kömür üretiminin yapıldığı alanda de bölümsel göçükler meydana gelmiştir.
110 MADENCİ KARDEŞİMİZ ÇALIŞMAKTAYDI: Kazanın meydana geldiği 16: 00-24: 00 vardiyasında 110 madenci kardeşimiz çalışmaktaydı. İşletmedeki tahlisiye, yani kurtarma ekiplerimiz eliyle ivedilikle yer altında taharri-istirdat çalışmalarına başlanmıştır. TTK Amasra Müessesemizde 30 tahlisiyecimiz bulunmaktadır. Ayrıca Zonguldak, Bartın, Ankara ve Kütahya’dan de bütün 110 nefis ilave tahlisiye ekipleri, eroin ocağındaki kontrol-istirdat çalışmalarında düz altında fariza almıştır. Bartın, Sakarya, Kütahya, Karabük, Zonguldak, Eskişehir, Bolu, Düzce, Kastamonu, Samsun ve Ankara illerinden 116 kişilik AFAD arama-istirdat ekibi bile çalışmalara bindi yöneltmek için bölgeye gönderme edilmiştir.
MÜESSESEDE ÜRETİME, FALİYETE KÜŞAYIŞ VERİLDİ: Madencilerimizden 58’i sağlıklı kendisine boşaltma edildi, ne eyvah ki 41 madenci kardeşimiz hayatını kaybetti, 11 madencimiz ise yaralı namına hastanelere sevk edildi. 6 madencimiz, Keyif Bakanlığı’nın ambulans uçağıyla İstanbul Çam ve Sakura Şehir Hastanesi’ne gönderme edildi, küsurat 5 gaileli madencimizin tedavilerine üstelik Bartın’birlikte devam edildi. Bugün itibarıyla elden İstanbul’dahi 6 madencimizin tedavisi devam ediyor, Bartın’daki hep yanık madencilerimiz dahi hamdolsun taburcu oldu. Kazanın arkası sıra, 18 saat içerisinde kontrol-istirdat faaliyetleri tamamlanmış ve müessesede da üretime, faaliyete açiklik verilmiştir. Yangının havayla irtibatını keserek söndürülmesi amacıyla iki noktadan baraj yapımı üstelik tamamlanmıştır.
37 MADENCİYE 1 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI: TTK’nın 2010’dan bu yana yaptığı 677 milyon teklik yatırımın yüzde 33’ü hisse senedi güvenliğine ayrılmıştır. TTK’nın 5 müessesinden genişlik küçüğü olan Amasra müessesine ise benzeri yıllar beyninde 77 milyon liralık yatırım yapılmıştır. Bu bile yüzdelik 40’a tekabül etmektedir. İlgili yönetmeliğe bakarak herhangi bir 250 çalışana tıpkı gelişim sağlığı ve güvenliği uzmanı görevlendirilmesi zorunluyken TTK Amasra Müessesemizde 580 çalışanımıza 16 gelişim sağlığı ve güvenliği uzmanı görevlendirilmiştir. Eksantrik bire bir anlatım ile her 37 madencimize tıpkı hisse senedi sağlığı ve güvenliği uzmanı düşmektedir. İş sağlığı ve güvenliği mevzuatı marifetiyle çalışma alanlarındaki bütün hareket ve iş basamaklarının risklerinin iş güvenliği uzmanlarınca değerlendirilmesi zorunluluğu getirilmiştir ve bu kurumda çalışmalar üstelik bu düzenlemelere göre yapılmaktadır.
EN SON DENETİM 21 AĞUSTOS’TA BAŞLADI: Türkiye’bile tamlık madenleri denetlemekle işyar olan ve talih genelinde riziko gruplarını dahi dikkate alarak 8 bin teftiş gerçekleştiren Eroin ve Petrol İşleri Umumi Müdürlüğü yoluyla, kayran altı kömür ocakları yılda sunu beş altı 4 el denetlenmektedir. Bu kapsamda TTK Amasra Müessesesi’nin da bu sene yapılan dördüncü, yani sonuç yapılan denetimi 21-27 Ağustos tarihleri arasında meydan altı uzmanları yoluyla yerinde denetimi gerçekleştirildi. Bu denetimlerde maharet ve yönetimsel düzenlemelere yeraltı ayrımsız konu tespit edilmemiştir. Gayrı denetimlere gelince, işletmenin ilkgüz kocaoğlan içerisinde TTK İş Sağlığı ve Güvenliği Terbiye Kat Başkanlığı, yani bu çöz teftiş, beceri elemanları tarafından denetlendiğini gördük. Keza Himmet ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın gelişim müfettişlerince üstelik denetim yapıldı.
Kazanın ardından başlayan adli ve yönetsel soruşturmalara gelince, olayın meydana geldiği ilk andan itibaren Bartın Cumhuriyet Altını Başsavcılığı eliyle 6 savcı vazifelendirilmek aracılığıyla adli anket başlatılmıştır. Bakanlığımız ile Faaliyet ve Içtimai Asayiş Bakanlığı yoluyla antrparantez idari, teknik soruşturma ve denetimler başlatıldı. Olayın cümle boyutları ile açıklığa kavuşması için mukteza seçme kalem desteği ilişik denetleme birimlerine vereceğiz.
SAYIŞTAY RAPORUNA YANIT VERDİ: Kazanın yaşandığı ilk dakikalarda Sayıştay raporları kamuoyunda gündeme getirilmiştir. Konuyla ilgilendiren olarak düşünülerek ya birlikte yanlışlıkla ortaya atılmış iddialara vuzuh beyan etmek istiyorum. Sizin de bildiğiniz gibi Sayıştay, TBMM hesabına amme idarelerinin finansal ruh, karar ve işlemlerini denetlemekle görevlidir. Çözme böyleyken 2017 ve 2019 yılları Sayıştay raporlarında meydan düzlük ‘Solunabilir ve Patlayabilir Tozla Mücadele’ başlığı altındaki hususların dikkate alınmadığı iddiası ortaya atılmıştır. Bu iddiaya ilgilendiren ölçümler ve kontroller yekpare yapılmakta ve mevzuatta belirtildiği seviyede tutulmaktadır. İkinci olarak, Soma ve Ermenek kazalarından bilahare mevzuattaki düzenlemelere istinaden TTK’de iyileştirmeler yapılmadığına dair iddialar ortaya atıldı. Tüm müesseselerde kâin toplanmış 200 kilometrelik saha altı açıklıklarında ‘hayat hattı’ kasılma edildi. Saha altı ferdi kurtarıcı maske değiş istasyonları kuruldu. Tamlık aksiyon süreçleri üzere riziko değerlendirme yükümlülüğü getirilmiş, bu başlık çekicilik eliyle titizce takip edilmiştir. Vadi altında bataklık gazı, oksijen, karbonmonoksit, hidrojen sülfür, sıcaklık ve albeni hızını ölçen sensörlerin bulunması zorunluluğu birlikte yerine getirilmiştir. Antrparantez bağımsız milletvekili etkin gelişigüzel ekipte bildirme az tıpkı nüsha seyyah ölçüm cihazı bile bulunmaktadır. Antrparantez taşıyıcı tanıtma ve evgin uyarma sistemi, tahlisiye cihazı, halk tipi şule ve basınç ölçer, çoklu doğal gaz analiz seti, merkezi gaz takip seti, exproof azrail, temel nefeslik emmeç modernizasyonu, kişisel oksijen maskeleri, antistatik hisse senedi elbiseleri, matbuat teneffüs istasyonları, hudayinabit yangın sönüm sistemleri, sekunder havalandırma pervaneleri kabil burada sayamayacağım lüzum bireysel gerekse birlikte sahaya yönelik bütün işler yapıldı.
VERİLER BİRBİRİNİ TEYİT EDİYOR: Yer altındaki hep himmet alanlarının gelgel giriş ve çıkışını teftiş etmek ve yoklamak üzere altılı sensörler yapılış edilmiştir. Bu sensörler, seçkin müessesemizde kâin merkezi gaz takip birimlerinden izlem edilmektedir. Bunu şöyle tahsis etmek icabında çalışan her bir ekibin elinde gaz dedektörleri var. Antrparantez çalıştığı ortamlarda çakılı tesis edilmiş dedektörler var. Bunlar ışıklı ve ünlü uyarma yapıyor. Galiba seviyelere geldiği ahit gaz miktarları, bunlar yapılıyor. Bununla bile yetinilmemiş, ayrımsız çevir sinyali hattı ile işletmenin üzerinde merkezi gaz izleme sistemi müesses, orada de sonsuz operatörler bu durumu izliyor. Verilerden rastgele birisinde uyuşmazlık olması durumunda dahi zaten birbiriyle tasdik ediyorlar.
Üçüncü olarak, Sayıştay raporunda ‘Gelgel Degaj Yönergesi hükümlerinin titizlikle uygulanması gerekmektedir’ ifadesi bile kamuoyunda meydan aldı. Sayıştay’ın bulguları arasında vadi kayran Çalım Degaj Yönergesi’hangi bile yine aynı şekilde riayet edilmektedir. 2020 yılı içerisinde Faaliyet ve Sosyal Asayiş Bakanlığı gelişim denetçilerince gurur gelişim yerlerinde cümle 26 teftiş yapılmış olup, bunun dört tanesi Amasra Taşkömürü Müessesi vadi altı işletmelerinde gerçekleştirilmiştir. Esasen bakanlığımıza tutkun Eroin ve Yer Yağı İşleri Genel Müdürlüğü görevlilerince çalım hareket yerlerinde 45 teftiş işlenmiş olup, bunun 7’si Amasra pres müessesi vadi altı gelişim yerlerinde gerçekleşmiştir.
Sayıştay raporlarında bahsedilen hususla ilgilendiren kendisine, gerçekte denetime yetkili olan MAPEG denetçileri ile Say Bakanlığı hareket sağlığı ve güvenliği denetçileri tarafından rastgele tespitte bile bulunulmamıştır. Kazanın olduğu bölüm, Sayıştay raporundaki ifadeler çarpıtılarak, kömürün içerisinde saha düz bataklık gazı gazı miktarı, çalışılan ortamda yüksek bataklık gazı gazı tespit edildi şeklinde de lanse edildi. bahis konusu ifade, o zaman birlikte açıklandığı kabilinden tamamen yanlıştır. Kömürün içindeki metan miktarı ile ocaktaki havalandırma içerisindeki metan oranı birbirinden farklı konulardır. Grizu patlamaları, kömürdeki bataklık gazı miktarı değil, ortamdaki albeni içerisindeki metan yüzdesi ile ilgilidir. Adı geçen raporlar, TBMM KİT Komisyonu’nda dahi görüşülmüş, aklama de edilmiştir.
İHMAL VARSA GEREĞİ YAPILACAK: Perforaj ve patlamaya müteveccih ortaya atık iddialara gelince, acun genelinde ölçülü madencilik faaliyetlerinin birçoğunda delme ve patlatma yöntemi kullanılmaktadır. İşin gereği adına asgari seviyede ve kontrollü adına ülkemizde dahi gene teknik düzenlemelere uyma edilerek uygulanmaktadır. Serencam kendisine, maden ocağının patlayacağı iddialarına üstelik ara ilam etmek istiyorum. Meydan şeş kül emek alanları ve giriş-sorti alanları metan, oksijen, karbondioksit, karbonmonoksit, hidrojen sülfür, alaz ve çekicilik hızı ölçümleri ile 24 saat boyunca daim izlenmekte ve bilgiler üstelik araç altına alınmaktadır. Yani o işletmemizde, benzeri uçaklarda olduğu kabil kara kutumuz var. O esas kadar gerçekleşen eksiksiz ölçümler, hor ve yukarıdaki görevlilerin arasındaki temas zümre telsiz ve telefon konuşması taşıt altında. Bunların bütünü dahi tetkik ve denetime tabi olacak. Hiçbir endişeniz olmasın, en ufak benzeri ihmal varsa gereği yapılacak.
Burada birisi kusurlu ya da kusursuz demedim. Yapılan önce tespitleri sizlerle paylaşıyorum. Havadaki metan gazı oranının yüzdelik 5 ila yüzde 15 beyninde olması, arz ufak tıpkı yalaz vb. ısı kaynağı ile temas etmesi halinde grizu patlaması meydana gelmektedir. Üç öz benzeri arada olursa patlama oluyor. Bir klasik adına yanıcı madde kim burada metan, başkası gelgel, benzeri özge üçüncüsü bile patetik madde, yani ısı kaynağı. Antrparantez şu hususları bile tavzih etmek isterim ki İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’hangi bakarak eroin hisse senedi yerlerinde ortamda yüzdelik 1 oranında bataklık gazı bulunması yerinde patlatma yapılmaz. Bunlar, mevzuatta kayran düz eşik değerler. Yüzde 1,5 metan varsa itimat gayeli hayatiyet kesilir, yüzde 2 metan bulunması yerinde bile madenciler düzentileme ortamından tahliye edilir. Gaz takip sensörleri ile da ortamdaki doğal gaz sınırlı değerlerin konusunda çıktığında, az buçuk geçmiş de ifade ettiğim gibi sesli ve görgülü alarm verilerek çalışanlar uyarılmaktadır. TTK Amasra Müessesesi’hangi kurulan sensörler ile bataklık gazı oranı yüzdelik 1,5 değerine ulaştığında hem merkezi doğal gaz izleme sisteminde hem da düzlük altındaki sistemde soluk çırağ yanmakta, ünlü uyartı vermektedir. Akabinde merkezi gaz strateji birimi yoluyla ilişik birimler derakap telefon ile bilgilendirilip tümce takibe alınmaktadır. Bataklık Gazı oranı yüzde 2 değerini bulduğunda meydan altındaki sistemde ve yer üstündeki gaz strateji merkezinde al alarm devreye girer ve hemencek evgin ebat prosedürü işletilmek yoluyla çalışanlar tahliye edilerek saf havaya çıkarılmaktadır.
PATLAMADAN ÖNCEKİ SONUÇ ÖLÇÜM YÜZDE 1,69: Kazandan geçmiş sonuç kayıtlar incelendiğinde, ortamdaki metan gazı oranı önce yüzdelik 1,5 seviyesine nail, saat 18: 05 sularında güven gayeli hareketlilik kesilmiştir. Saat 18: 09’birlikte ise serencam anahtar, havadaki metan oranının yüzde 1,69 olarak ölçüldüğünü göstermektedir. 18: 09’dan sonraları vasıta alınamadı. Bütün değerlendirmelerimiz o saatten bilahare, bu patlama 18: 10 sularında ulaştı. Patlama anındaki metan seviyeleri, merkezi doğal gaz strateji sisteminde ölçülen bu. Şimdi ustalık birimler, bilirkişiler, yukarıda kayıtlarda bu değerleri yegâne tek değerlendirecek.
KİŞİ BAŞI 1,5 MİLYON LİRA TAZMİNAT: Kaza sonrası yapılacak ödemelerden bile temas etmek istiyorum. Mesul kimesne çıkartılacak ortaya, kimseyi üstelik gizlemeyeceğiz. AFAD, TTK, Türk-İş Sendikası, Mücahede ve Içtimai Güvenlik Bakanlığı’mız ve Karı ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’mız aracılığıyla adam başına bütün 1,5 milyon liranın üzerinde benzeri ödeme yapılacaktır. Halihazırda bu ödemeler dahi yapılmaya başlanmıştır. Yine kazanın meydana geldiği ilk andan itibaren devletimiz tam gelgel ve imkanları ile Bartın’daydı. Sağlık Bakanlığı’mız, 15 UMKE timi, 262 personel, 51 ambulans ile 2 tayyare cankurtaran ile kazazedelerin önceki keyif müdahalesini ve hastanelere sevkini gerçekleştirmiştir. Mavera yandan biraz ilk üstelik anlatım ettiğim gibi, şehitlerimizin ödemelerine başlandı. Süreç bildirme gücük süre içre tamamlanacaktır. Şehitlerimizin emaneti bizimdir. Madenci kardeşlerimizin evlatları bizim emanetimizdir. Yetişek, keyif, gelişim bulma üzere müstelzim seçkin çeşit desteği kendilerine vereceğiz.”
Fatih Dönmez’in açıklamalarına reaksiyon gösteren CHP ve HDP milletvekilleri “İstifa edin” çağrısı yaptı.
