TÜRKİYE’nin en tendürüst volkanik dağlarından olan Hasan Dağı’nda, volkanik hareketliliğin olup olmadığının incelenmesi amacıyla jeodezik ve fiziksel sensörlerle strateji çalışması başlatıldı. TÜBİTAK destekli projenin başkanlığını tay tay arabası Prof. Dr. Hacı Hedef Yılmayan, “Hasan Dağı’nda milattan evvel 6600 yıllında patlama reşit. Ondan beri incelmemiş. Ama Dünya Volkanoloji Birliği (IAVCEI), burayı hareketli yanardağ namına akseptans ediyor. Tığ dahi ondan dolayı araştırmayı istek ettik. Patlama olacak diye niteleyerek bire bir molekül namevcut tabiatıyla ama olup, olmayacağı konusunda kimi ilmî verilerle bu işi anlamak lazım” dedi.
Aksaray ve Niğde sınırları zarfında yer alan Hasan Dağı’nda kıran riskinin azaltılması üzere İl Riziko Kısıntı Planı (İRAP) hazırlama çalışmaları kapsamında, Aksaray Üniversitesi’nin ‘Hasan Dağı Volkanizmasının Tektonik ve Volkanik Açıdan Jeodezik ve Fiziksel Sensörler ile İzlenmesi’ isimli projesi, 2021 yılında sunulduğu ‘TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırmaları Destekleme Programı’na akseptans edildi.
İZLEME İSTASYONU KURULU
Proje kapsamında Aksaray Üniversitesi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Mersin Üniversitesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, MTA Genel Müdürlüğü, Aksaray AFAD Müdürlüğü ve Niğde AFAD Müdürlüğü kuma çalışma yürütecek. Mesai kapsamında Hasan Dağı’nın 3 ayrı ayrımlı noktasına jeodezik ve fiziksel sensörlerle izlem istasyonu kuruldu.
Projenin başkanlığını yürüten Aksaray Üniversitesi Yer Bilimi Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hacı Uğur Yılmaz, kurulan 3 istasyon sayesinde 24 saat boyunca yargılama selen alabildiklerini belirtti. Prof. Dr. Yılmaz, şunları söyledi
‘Hasan Dağı volkanizmasının tektonik volkonik açıdan, hem jeodezik hem dahi fiziki sensörlerle izlenmesi amacını haiz projemiz var. Proje kapsamında Hasan Dağı eteklerinde biri şu zaman bulunduğumuz Helvadere mevkisinde, gayr Dikmen köyü yukarısında, tıpkı diğeri üstelik Niğde tarafında görünmek için 3 izlem istasyonumuz var. Bu istasyonlarımızda jeodezik ve fiziksel sensörlerle biz burayı anlamak istiyoruz. Burada hareketlenme var mı diye. Bu 3 istasyonda 24 saat müdrike selen alacağız. Onları henüz bilahare değerlendireceğiz. Gine antrparantez Tuz Gölü Kırık hattında Hasan Dağı’nın doğusunda geçen 14 kampanya noktalarımız var. Oralardan dahi 6 ayda tıpkı dolaşık alıyoruz. Esasen buralarda tiltmetre var, cereyan ölçer var. herhangi bir magmada mübayenet olduğunda, eğimde tıpkı uymazlık oluyor mu, onlara bakacağız. Doğal Gaz çıkışlarındaki yalaz farklarına, gazlardaki değerlere bakacağız. Esasen yalaz farklarına bakacağız. Bunun sonucunda Hasan Dağı’nda bu aktiviteler var mı, namevcut mu, bunu incelemeye çalışacağız. Bu 36 aylık bir projedir. 15 Gücük Ay 2022’bile yöntemince bu süreç başladı. Bu süreç içre lazım malzemeleri satın alarak bu tesisleri kurduk.”
MİLATTAN ÖNCEKI 6600 YILINDA PATLAMA OLDU
Prof. Dr. Yılmaz, Hasan Dağı’nda en son milattan önce 6600 yılında volkanik patlama yaşandığını belirterek, “O zamandan beri idmansız. Ama Dünya Volkanoloji Birliği (IAVCEI), burayı aktif yanardağ olarak kabul ediyor. Biz birlikte ondan dünya araştırmayı rağbet ettik. Patlama olacak diye niteleyerek aynı özdek yok tabiatıyla, ama olup, olmayacağı üstüne bazı bilimsel verilerle bu işi tarh etmek lazım” diye niteleyerek konuştu.
Hasan Dağı eteklerinde 3 farklı noktaya kurulan istasyonlarda usa vurma veriler aldıklarını söyleyen Prof. Dr. Yılmaz, “1 Antrakt itibariyle 3 istasyonu üretim ettik. 10 Mabeyin itibariyle bile ‘GPS’ aletimizle verileri alıyoruz. Milimetrik düzeyde, entelekt sonsuz, istediğimiz aralıklara natamam saniye, ayrımsız saniye, iki saniye aralıklar selen alıyoruz. Ufki ve düşeyde hava değişiyor mu, değişmiyor mu, onu inceleyeceğiz. Bunların ant seyirlerini çözümleme yazar, ondan sonradan sonucu varacağız. İlk verileri da ağustos ayı itibariyle alacağız” dedi.
TEDİRGİN OLACAK BİR EBAT YOK
Prof. Dr. Yılmaz, Hasan Dağı’nda volkanik patlama olacak diye huzursuz olacak ayrımsız durumun bahis konusu olmadığını kaydetti. Prof. Dr. Yılmaz, “Tuz Gölü Kırık hattı birlikte buradan geçiyor. 2020 yılında Niğde Içbükey marifetiyle 5,2 deprem olmuştu. Projenin çıkış belgesi amacı dahi o esasen, Hasan Dağı’nda bire bir cıvıltı var dahi orayı etkiliyor mu, depremle olan ilişkisini incelemek amacıyla bu projeyi gerçekleştireceğiz” diye konuştu.
Proje ortaklarından AFAD İl Başöğretmen Cezmi Türkmen de Hasan Dağı’ndaki bütün verileri bilimsel namına ortaya koymaya çalıştıklarını belirtti. Türkmen, “Bu bilimsel aynı projedir. Hem Tuz Gölü Kırık hattı hem dahi Hasan Dağı ile ait bütün verileri bilimsel namına sunmak istiyoruz. Bilimsel sıfır verileri birlikte çekmek istemiyoruz. Değerli hocalarımıza güveniyoruz. Onların ön görüsü ve bizi yönlendirmesiyle bu projeye başladık. TÜBİTAK’a başvurduk ve kabul etti. TÜBİTAK, Türkiye’birlikte önceki projelere bindi veriyor. Yaptığımız projede Türkiye’bile evvel projedir. Bağımlı bu veriler geldikçe hocalarımız bu verileri değerlendirip, ne kabul etme geldiğini raporlayacaklar. Tığ üstelik AFAD yerine üzerimize hangi düşüyorsa yapmaya çalışacağız” ifadelerini kullandı.
‘HASAN DAĞI’NDA SU BUHARI ÇIKIŞLARI VAR’
Hasan Dağı’nda akarsu buharı çıkışlarının olduğunu rapor fail Türkmen, “Doğal Gaz çıkışımız namevcut, ama akarsu buharı çıkışlarımız var. Zira volkanik olsun, olmasın içtima altına temas 33 metreye indiğinizde yalaz 1 santigrat evre artar. Zımnında burada aşağıda magma tabakası var. Dolayısıyla yalaz derecesi faziletkâr. Aşağıda tabi akarsu varlığı da var. Akarsu varlığı olduğu üzere bu kıvılcım suyu aşırı adım ısıtıp, su buharına dönüştürüp çatlaklıklardan üst çıkmasına amil oluyor. Bu kabil volkanik dağlarda, akarsu buharının çıkması çokça normaldir ve olması gerekendir. Akarsu buharları çıkar. Amma burada şanlı olan bizim istemediğimiz gazların açığa çıkmasıdır. Onlar belirtilir, amma şu temel kadar Hasan Dağı’nda o nev gazları ölçmedik. Şu dakika tek endişemiz namevcut” dedi.
Hasan Dağı’nda daima gaz ve yalaz ölçümleri yaptıklarını tamlayan Türkmen, ” Sistemimizi de kurduk, 4-5 parametreyi ölçüyoruz şu anda. Parametrelerin bire bir tanesin değişmesi değil, elhak hepsinin tıpkısı anda değişmesi lazım. seçkin huzur varsa parametrelerin hepsinde ayrım olur. Benzeri değişebilir üzerinden akıntı edemeyiz. Bu parametrelerin hepsini ölçüyoruz, seçme başkalık olursa hocalarımız bizi yönlendirecek. Yer beş altı 3 mahiye fen alıp değerlendirmemiz lazım. Güdük zamanlı veriler kandırıcı oluyor. Akıllıcasına tespit yapamıyoruz. O yüzden günce verilere değerlendiremeyiz” diye niteleyerek konuştu.
